W zasadzie, żeby sprawnie (czyli skutecznie) się komunikować z innymi, nie jest konieczna jakaś ogromna i specjalistyczna wiedza o języku. Dziecko, ucząc się porozumiewać z otoczeniem, zaczyna werbalizować swoje potrzeby i oceny poprzez osłuchiwanie się i naśladowanie dorosłych. Nie zna gramatyki, składni, fleksji, specjalistycznego nazewnictwa, a umie zbudować sensowne i zrozumiałe zdanie. W procesie nabywania komunikacyjnych kompetencji dziecko nieświadomie bywa nieraz autorem zabawnych językowych lapsusów, wynikających właśnie z nieznajomości szczegółowych zasad gramatycznych, ale szybko bywa poprawiane i szybko nabiera odpowiednich językowych nawyków. Niemniej z okresem rozpoczęcia edukacji wiedza o języku nabiera bardziej skodyfikowanych ram, a pewien zasób wiedzy jest pożądany, aby nasze kompetencje komunikacyjne stawały się coraz lepsze, to znaczy abyśmy stawali się coraz bardziej skuteczni w wyrażaniu siebie i rozumieniu innych.
W szeroko rozumianym procesie porozumiewania się istotne jest zdefiniowanie i klasyfikacja znaków, jako elementów, przy pomocy których odbywa się wszelka interpersonalna komunikacja. Człowiek posługuje się wieloma systemami znaków, których znajomość poszerza jego komunikacyjne kompetencje. Już małe dziecko, niemowlę wykorzystuje szereg znaków, jak płacz, grymas, śmiech, których właściwe odczytanie jest warunkiem zapewnienia dziecku właściwej opieki i poczucia bezpieczeństwa. Z czasem znaki te są wysyłane coraz bardziej świadomie a ich zakres znacznie się zwiększa. W otoczeniu człowieka znajduje się szereg systemów znaków, których rozumienie jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania: kierowca musi stosować się do znaków drogowych, muzyk posługuje się systemem nut i oznaczeń na pięciolinii, lekarz odczytuje symptomy choroby, od czego zależy wybranie właściwej metody leczenia itd., itd. Można powiedzieć, że każda grupa zawodowa, każde środowisko społeczne ma swój specyficzny kod porozumiewawczy złożony z określonych znaków. Jeszcze inne znaki znajdziemy w sferze kultury, gdzie poszczególne dziedziny sztuki (film, teatr, muzyka, malarstwo) również wykształciły swoje systemy znaków. Ich rozumienie pozwala porozumiewać się nie tylko odbiorcom współczesnym, ale także odbierać komunikaty z przeszłości, czasem nawet bardzo dawnej.
Na przestrzeni rozwoju kultury i cywilizacji pewne systemy będą zanikać, w to miejsce powstają nowe. System emotikonek nie był znany jeszcze całkiem niedawno, a teraz stał się powszechny. Z kolei alfabet Morse`a niegdyś obowiązkowy w komunikacji morskiej, dziś wyszedł z użycia. Tak więc znaki otaczają nas wszędzie i od nas zależy, na ile będziemy je rozumieć. Czasem są to oznaki pozbawione świadomego nadawcy, a ich sens stanie się czytelny w zależności od wiedzy i umiejętności rozumienia odbiorcy. Mało istotny objaw chorobowy nic nie powie laikowi, za to może być ważną informacją dla lekarza.
Odniesieniem znaków do rzeczywistości, a więc ich znaczeniem zajmuje się semantyka. Z kolei badaniem systemów znaków stworzonych przez ludzi - semiotyka. Niektórzy badacze - semiotycy kultury - uważają, że cała kultura jest systemem znakowym, w ramach którego człowiek mniej lub bardziej świadomie komunikuje się z innymi.
semantyka - nauka o relacji między znakiem a rzeczywistością
semiotyka - nauka o systemach znaków
Czym więc jest znak i jakie można wyodrębnić jego odmiany?
ZNAK - jest to dwuelementowy (dwuwarstowy) sposób funkcjonowania informacji:
- nośnik informacji (obraz, gest, kolor, zjawisko atmosferyczne, wyraz, zdanie, dźwięk...) - jest to materialna warstwa znaku;
- sama informacja - niematerialna warstwa znaku;
podstawowa klasyfikacja znaków
symptomy - inaczej oznaki, nie maja określonego i świadomego nadawcy, powstają mimowolnie, np. ciemne chmury jako oznaka zbliżającego się deszczu; są to więc znaki niecelowe, niekontrolowane, niezwrotne, jednostronne;
sygnały - w przeciwieństwie do symptomów są celowe i kontrolowane, skierowane z myślą o odbiorcy;
apele - to sygnały asemantyczne, nie informują o rzeczywistości, lecz wyrażają pewne postawy emocjonalne, np. okrzyk bólu, zachwytu;
sygnały semantyczne - odsyłają do rzeczywistości, mają charakter ponadjednostkowy, charakteryzują się pewnym stopniem umowności w ich rozumieniu i odczytywaniu; dzielą się na:
obrazy - których kształt wynika z podobieństwa między znakiem a treścią, np. przekreślony papieros jako zakaz palenia;
sygnały arbitralne - nie ma związku miedzy kształtem znaku a jego treścią, np. zielone światło jako zezwolenie na przejazd czy przejście;
arbitralne z kolei dzielą się na:
jednoklasowe - co oznacza, że ich połączenie nie tworzy nowej jakości znaczeniowej; nadal każdy znak znaczy to samo każdy z osobna; takim zbiorem znaków są znaki drogowe; tworzą systemy zamknięte o określonej liczbie znaków; są niepodzielne i niełączliwe;
dwuklasowe - połączenie kilku znaków tworzy nową jakość znaczeniową, np. z zestawienia poszczególnych wyrazów powstaje zdanie, które znaczy coś więcej niż tylko suma znaczeń poszczególnych słów; ponadto są to systemy otwarte, wciąż się rozbudowujące; znaki wchodzące w skład systemu dwuklasowego są ułożone hierarchicznie, bowiem z mniejszych znaków (np. głosek) powstają większe (morfemy, wyrazy), z kolei z tych większych (wyrazy) jeszcze bardziej skomplikowane (zdania i wypowiedzenia);'
na szczycie klasyfikacji znaków znajdują się znaki fonemowe i bezfonemowe:
bezfonemowe - jedynym znanym takim systemem dwuklasowych znaków bezfonemowych jest jak dotąd taniec pszczół, przy pomocy którego owady potrafią przekazać informację o trasie, którą trzeba przebyć, aby dolecieć do nowego obszaru kwiatowego; badania prowadzone nad językiem waleni, w tym pewnych gatunków delfinów być może niedługo pozwolą stwierdzić, że i one posługują się systemem o dwuklasowym stopniu skomplikowania;
fonemowe - tylko naturalny język człowieka spełnia warunki fonemowe, czyli podstawową jednostką znaczeniową w tym systemie jest fonem - najmniejsza cząstka dźwiękowa, które tworzą warianty głosek, sylab itd.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz